Wraz ze wzrostem świadomości społeczeństwa oraz rosnącym zainteresowaniem zdrowym stylem życia, coraz częściej zwraca się uwagę na terapeutyczne właściwości ogrodnictwa, znane szerzej jako hortiterapia. Ta fascynująca dziedzina medycyny niekonwencjonalnej wykorzystuje potęgę natury do wsparcia ludzi w różnym wieku i o różnym stanie zdrowia. Na czym więc dokładnie polega hortiterapia i dlaczego warto ją praktykować? O tym szerzej w poniższym artykule.

Z artykułu dowiesz się:

1. Co to jest hortiterapia
    1.1 Jaka jest rola hortiterapii w medycynie
2. Jak wyglądają zajęcia z hortiterapii
    2.1 Hortiterapia czynna
    2.2 Hortiterapia bierna
3. Dla kogo jest przeznaczona hortiterapia
4. Jak wprowadzić hortiterapię do codziennego życia

Hortiterapia | Co to jest?

Naukowcy z całego świata są zgodni - ogrodnictwo przynosi wiele korzyści, zarówno dla ciała, jak i umysłu. Zrozumienie tego faktu skłoniło uczonych do stworzenia nowej gałęzi medycyny niekonwencjonalnej, znanej jako hortiterapia. Co to takiego?

Hortiterapia - znana również jako terapia ogrodnicza, ogrodoterapia bądź hortikuloterapia - to forma psychoterapii, która wykorzystuje aktywności związane z ogrodnictwem oraz naturą w celu poprawy zdrowia i dobrostanu psychicznego, emocjonalnego oraz fizycznego pacjenta.

Podstawową ideą hortiterapii jest przekonanie, że bliski kontakt z przyrodą, praca z roślinami, a także pielęgnacja czy projektowanie ogrodów, mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi. Poprzez różnorakie aktywności ogrodnicze, hortiterapia pomaga w relaksacji, redukcji stresu, polepszeniu swojej samooceny oraz poprawie koncentracji. Terapia ogrodnicza obecnie wykorzystywana jest na wiele sposobów: zarówno w leczeniu zaburzeń psychicznych, jak i rehabilitacji fizycznej, a także jako narzędzie wspierające rozwój umiejętności społecznych i emocjonalnych.

Hortiterapia i jej rola w medycynie

Warto zaznaczyć, że hortiterapia nie jest psychoterapią w ścisłym tego słowa znaczeniu. Stanowi ona uzupełniającą metodę terapeutyczną, której głównym celem jest wspieranie procesu leczenia psychologicznego i farmakologicznego pacjenta. Ogrodoterapia, choć może być praktykowana na własną rękę, w przypadku ciężkich chorób i zaburzeń, powinna odbywać się pod nadzorem wykwalifikowanego specjalisty, po odbyciu stosownych konsultacji (z lekarzem, fizjoterapeutą, psychologiem). Wskazane jest również zasięgnięcie porady terapeuty zajęciowego, który pomoże dobrać zakres wykonywanych czynności do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjentów.

Hortiterapia | Jak wyglądają zajęcia?

Profesjonalne zajęcia z hortiterapii mogą być prowadzone zarówno w formie sesji indywidualnych, jak i spotkań grupowych, zależnie od potrzeb i preferencji pacjenta. W czasie ich trwania hiroterapeuci, posiadający stosowne wykształcenie oraz doświadczenie w tej dziedzinie, wspierają uczestników w odkrywaniu korzyści płynących z pracy w ogrodzie, pomagają w identyfikacji emocji i uczuć związanych z wykonywaną aktywnością, a także rozwijają u pacjentów umiejętność radzenia sobie z codziennymi, życiowymi wyzwaniami.

W zależności od planowanych celów terapeutycznych, zajęcia z hortiterapii mogą mieć różnorodny charakter. Pacjenci, w zależności od swoich potrzeb i możliwości, mogą w nich uczestniczyć w sposób czynny lub bierny.

Hortiterapia czynna

Czynny udział w zajęciach hortiterapii obejmuje wykonywanie typowych, lekkich prac ogrodowych, takich jak sadzenie, podlewanie, podcinanie czy rozmnażanie roślin, w tym także wysiewanie nasion kwiatów, warzyw i owoców. Część terapii może stanowić również koszenie trawników i zbieranie plonów, które uczestnik samodzielnie wyhodował. W ramach hortiterapii czynnej, pacjent ma możliwość projektowania i planowania pracy w ogrodach i szklarniach. Pozwala to mu nabyć nowe umiejętności związane z tworzeniem kompozycji kwiatowych oraz posiąść wiedzę na temat poszczególnych roślin.

Hortiterapia bierna

Hortiterapia bierna opiera się na dokładnej obserwacji roślin, a także obcowaniu z nimi w ogrodzie lub szklarni. W czasie jej trwania pacjent korzysta z wszelkich zmysłów, by lepiej skoncentrować się na otaczającej go przyrodzie: podziwia rośliny, poznaje ich zapach, dotyka je, smakuje warzyw i owoców, a także słucha szumu drzew i traw. Hortiterapia bierna odbywa się zazwyczaj w specjalnie do tego zaprojektowanych ogrodach terapeutycznych. Są one urządzone w taki sposób, aby ułatwić uczestnikom obcowanie z przyrodą. Znaleźć w nich można różnorodne grządki, krzewy i kwietniki, które rozmieszczone są tak, aby były dostępne dla osób z ograniczeniami ruchowymi, w tym pacjentów na wózkach inwalidzkich. W tego typu przestrzeniach znajdują się również ławki, na których można odpocząć i kontemplować piękno natury, lub nawet planować przyszłe prace ogrodowe.

Dla kogo jest przeznaczona hortiterapia?

Na zajęcia hortiterapii może uczęszczać każdy, niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Ze względu na swoje właściwości terapeutyczne, prace ogrodowe pod okiem hortiterapeuty mogą okazać się szczególnie wartościowe dla:

  • Osób z zaburzeniami psychicznymi
    Osoby cierpiące na depresję, stany lękowe, zaburzenia nastroju, schizofrenię czy zespół stresu pourazowego (PTSD), mogą odnieść spore korzyści z hortiterapii. Zajęcia w ogrodzie pomagają zredukować stres oraz uczucie lęku, a sam kontakt z naturą działa relaksująco na umysł i ciało. Co więcej, praca z roślinami może wywoływać pozytywne emocje, poprawić nastrój i dać uczestnikom poczucie satysfakcji ze swoich osiągnięć w dziedzinie ogrodnictwa. Ponieważ hortiterapia czynna umożliwia sprawowanie opieki nad roślinami, zwiększa poczucie kontroli u pacjenta, co jest szczególnie istotne wśród osób z zaburzeniami na tle psychicznym.

  • Seniorów Choć proces starzenia jest całkowicie naturalny i prędzej czy później każdy będzie musiał stawić mu czoła, to niestety związany jest z różnymi wyzwaniami zdrowotnymi, fizycznymi i psychicznymi. Z tego też powodu hortiterapia może okazać się cennym narzędziem, dbającym o stan - zarówno ciała, jak i umysłu - osób w podeszłym wieku. Przede wszystkim, wykonywanie czynności ogrodniczych pozwala na utrzymanie sprawności fizycznej, co jest niezbędne do uniknięcia problemów związanych z brakiem ruchu. Hortiterapia grupowa z kolei umożliwia interakcję z innymi uczestnikami zajęć, tworząc przy tym okazję do poprawy samopoczucia i redukcji poczucia izolacji wśród seniorów.

  • Osób z niepełnosprawnością
    Ogrody terapeutyczne są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością fizyczną bądź intelektualną, dzięki czemu mogą oni doświadczyć korzyści z pracy w ogrodzie i kontaktu z naturą. Hortiterapia może stanowić formę rehabilitacji pomagającej w zachowaniu sprawności ruchowej. To także szansa na rozwój umiejętności planowania i koncentracji. Ponadto, ogrodnictwo wymaga precyzji i uwagi, a osiąganie samodzielnych sukcesów w tej dziedzinie przyczynia się do wzmacniania poczucia własnej wartości osób je praktykujących. Warto też wspomnieć, że obcowanie z naturą dostarcza różnorodnych doznań sensorycznych (dotyk, zapach, smak, dźwięki), co może być szczególnie wartościowe dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.

  • Osób zmagających się z uzależnieniem Praca w ogrodzie może stanowić istotny element procesu zdrowienia i rehabilitacji wśród osób uzależnionych, niezależnie od rodzaju posiadanego uzależnienia. Czas odwyku bywa stresujący dla wielu pacjentów, którzy walczą o swoje zdrowie i lepszą przyszłość. Obcowanie z roślinami może pomóc im w wyciszeniu, a także redukcji stresu oraz lęku. Hortiterapia jest także wartościowym sposobem na spędzenie czasu wolnego, który wcześniej mógł być wykorzystywany na działania związane z posiadanym uzależnieniem. Praca w ogrodzie wymaga cierpliwości, wytrwałości i samodyscypliny, co sprzyja rozwijaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie z wyzwaniami i pokonywania trudności.

  • Osób poszukujących spokoju i odprężenia Hortiterapia może być korzystna dla wszystkich, którzy szukają momentów wytchnienia, harmonii i spokoju w kontakcie z naturą. Praca w ogrodzie pomaga w oderwaniu się od codziennego zgiełku i pośpiechu, umożliwiając wyciszenie umysłu i przywrócenie wewnętrznej równowagi. Obcowanie z roślinami, ziemią i naturalnym otoczeniem działa kojąco na zmysły, jednocześnie pozwalając na odseparowanie się od czynników stresogennych. Co ciekawe, hortiterapia przez wielu postrzegana jest jako rodzaj medytacji w ruchu - skupienie na wykonywaniu czynności ogrodniczych pozwala na osiągnięcie stanu niezakłóconego spokoju.

  • Dzieci i młodzieży
    Ogrodoterapia może przynieść najmłodszym wiele korzyści w obrębie rozwoju fizycznego, emocjonalnego i społecznego. Podstawowe prace ogrodowe, w tym sadzenie, podlewanie czy przycinanie roślin, wymagają zaangażowania wielu mięśni, co przyczynia się do rozwoju umiejętności motorycznych i koordynacji u dzieci. Z kolei tworzenie kompozycji roślinnych rozwija wyobraźnię i kreatywność, a samo obcowanie z naturą daje możliwość nauki o różnych gatunkach roślin, ich potrzebach oraz związku między organizmami żywymi a przyrodą. Hortiterapia może być też formą terapii emocjonalnej, pomagającej najmłodszym w nauce wyrażania emocji i radzenia sobie z nimi. To także dobry sposób na szerzenie świadomości o ochronie środowiska, istocie zrównoważonego rolnictwa i szacunku do natury.

Hortiterapia na co dzień

Wprowadzenie hortiterapii do swojego codziennego życia może być znakomitym krokiem w kierunku poprawy samopoczucia i znalezienia nowego sposobu na odprężenie. Co więcej, hortiterapia w pewnym stopniu może być dostępna dla każdego, niezależnie od miejsca zamieszkania czy posiadanej przestrzeni. Założenie własnego ogródka przy domu, na balkonie lub tarasie, może być wspaniałym sposobem na praktykowanie tej terapeutycznej formy aktywności.

Zalety hortiterapii są liczne i zróżnicowane. Praca z roślinami, ich pielęgnacja i obserwacja wzrostu dają możliwość wyrażenia kreatywności, a także działają uspokajająco na nasz umysł. Już kilka minut spędzonych na wykonywaniu prac ogrodowych może wprowadzić nas w stan odprężenia i koncentracji. Hortiterapia jest również doskonałą formą aktywności fizycznej, co przyczynia się do poprawy zdrowia ogólnego.

Nie trzeba posiadać dużego ogrodu, aby cieszyć się korzyściami z hortiterapii. Nawet kilka doniczek z kwiatami czy ziołami w kuchni lub oknie w pokoju może być wspaniałym sposobem na początek przygody z ogrodnictwem. Zioła takie jak mięta, bazylia czy rozmaryn, mogą służyć nie tylko jako przyprawy w kuchni, ale także jako naturalne środki aromaterapeutyczne, które pobudzą nasze zmysły. Warto jednak podkreślić, że hortiterapia to nie tylko praca z roślinami, ale także kontakt z naturą. Regularne spacery po parkach, lasach czy ogrodach botanicznych również mają korzystny wpływ na nasze zdrowie psychiczne.

Podsumowując, wprowadzenie hortiterapii do codziennego życia może być dostępne dla każdego, niezależnie od dostępnej przestrzeni. Założenie własnego ogródka przy domu, hodowla roślin w doniczkach czy regularne spacery wśród natury - to wszystko może przyczynić się do poprawy naszego samopoczucia, relaksu i życia w harmonii. Warto zacząć od drobnych kroków by cieszyć się dobrodziejstwami, jakie ogrodoterapia może przynieść do naszego życia.